Mec. Stanisław Lach
W odniesieniu do dróg już wybudowanych w latach 2010-2019, zgodnie z przepisem art. 39 ust. 6 pkt 1 ustawy o drogach publicznych w brzmieniu obowiązującym od lipca 2010 roku do 25.10.2019 roku, Zarządca drogi w trakcie budowy lub przebudowy drogi był obowiązany zlokalizować kanał technologiczny w pasie drogowym: 1) dróg krajowych.
Od tego przepisu nie było odstępstwa (jak przy pozostałych kategoriach dróg). W 2019 roku przepis ten został zmieniony i obecnie brzmi: Zarządca drogi jest obowiązany zlokalizować kanał technologiczny w pasie drogowym w trakcie:
1) budowy dróg publicznych;
2) przebudowy dróg publicznych, chyba że w pasie drogowym przebudowywanej drogi zostały już zlokalizowane kanalizacja kablowa lub kanał technologiczny.
Oznacza to zatem, że GDDKIA nie budując kanału technologicznego w ciągu drogi krajowej prawdopodobnie mogła naruszyć przepisy ustawy o drogach publicznych. Stąd w pierwszej kolejności należy ustalić, czy rzeczywiście brak jest kanału technologicznego wzdłuż drogi krajowej – bo jest to raczej mało prawdopodobne.
Jeżeli jednak okazałoby się, że rzeczywiście brak jest takiego kanału, to zgodnie z przepisem obowiązującej obecnie ustawy – prawo budowlane – art. 29 ust. 1: Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa:
2) sieci:
a) elektroenergetycznych obejmujących napięcie znamionowe nie wyższe niż 1 kV,
10) kanalizacji kablowej;
24) kanałów technologicznych, w rozumieniu art. 4 pkt 15a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 470 i 471), w pasie drogowym w ramach przebudowy drogi.
Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 15a ustawy o drogach publicznych kanał technologiczny – [oznacza] ciąg osłonowych elementów obudowy, studni kablowych oraz innych obiektów lub urządzeń służących umieszczeniu lub eksploatacji:
a) urządzeń infrastruktury technicznej związanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego,
b) linii telekomunikacyjnych wraz z zasilaniem oraz linii elektroenergetycznych, niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego;
Wracając do przepisu art. 29 ust. 1 pkt 24 ustawy prawo budowlane – pytanie zatem brzmi, czy mamy do czynienia z przebudową drogi krajowej – bo tylko wówczas potrzebne jest zgłoszenie budowlane zgodnie z powołanym powyżej art. 29 ust. 1 pkt 24 – i to tylko w przypadku, gdy Inwestor zdecyduje się na budowę kanału technologicznego. Jeżeli jednak nie będzie budowany kanał technologiczny a Inwestor zamiast dokonywać przebudowy drogi krajowej zdecyduje się jedynie na położenie „kabla” (nawet jeżeli będzie to wymagało wykonania przepustów) – wówczas zastosowanie mogą znaleźć kolejne przepisy ustawy prawo budowlane.
Zgodnie bowiem z przepisem art. 29 ust. 2 ustawy prawo budowlane: Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa:
12) przepustów o przekroju wewnętrznym do 0,85 m2;
17) telekomunikacyjnych linii kablowych;
27) urządzeń sytuowanych w pasie drogowym dróg publicznych, wraz z fundamentami, konstrukcjami wsporczymi oraz przynależnymi elementami wyposażenia:
a) służących do zarządzania drogami, w tym do wdrażania inteligentnych systemów transportowych,
b) służących do zarządzania ruchem drogowym, w tym urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego,
c) o których mowa w art. 13o ust. 1 i art. 20g ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.
Oznaczać to może, że teoretycznie żadne zgłoszenie ani pozwolenie od organów administracji budowlanej na rozpoczęcie robót nie jest potrzebne. Pozostaje zatem szukać ewentualnych ograniczeń w ustawie o drogach publicznych.
Wreszcie, zgodnie z przepisem art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. z dnia 3 marca 2020 r., Dz.U. z 2020 r. poz. 470 ze zm.) Zabrania się dokonywania w pasie drogowym czynności, które mogłyby powodować niszczenie lub uszkodzenie drogi i jej urządzeń albo zmniejszenie jej trwałości oraz zagrażać bezpieczeństwu ruchu drogowego. W szczególności zabrania się:
1) lokalizacji obiektów budowlanych, umieszczania urządzeń, przedmiotów i materiałów niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego;
7) niszczenia rowów, skarp, nasypów i wykopów oraz samowolnego rozkopywania drogi;
8) zaorywania lub zwężania w inny sposób pasa drogowego.
Dodatkowo zgodnie z przepisem art 39 ust. 1a: Przepisu ust. 1 pkt 1 nie stosuje się do umieszczania, konserwacji, przebudowy i naprawy infrastruktury telekomunikacyjnej w rozumieniu ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. z 2019 r. poz. 2460) oraz urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej, w tym punktów ładowania stanowiących część infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego, oraz urządzeń związanych z ich eksploatacją, a także do innych czynności związanych z eksploatacją tej infrastruktury i tych urządzeń, jeżeli warunki techniczne i wymogi bezpieczeństwa na to pozwalają. Teoretycznie zatem znowu – stosując wykładnię a contrario – można lokalizować w pasie drogowym urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogami. Stanowisko takie potwierdza także bezpośrednio treść przepisu art. 39 ust 3 ustawy o drogach publicznych, który stanowi, że: W szczególnie uzasadnionych przypadkach lokalizowanie w pasie drogowym obiektów budowlanych lub urządzeń niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego oraz reklam, może nastąpić wyłącznie za zezwoleniem właściwego zarządcy drogi, wydawanym w drodze decyzji administracyjnej – zezwolenie nie jest wymagane w przypadku zawarcia umowy, o której mowa w ust. 7 lub w art. 22 ust. 2, 2a lub 2c. Jednakże właściwy zarządca drogi: 1) może odmówić wydania zezwolenia na umieszczenie w pasie drogowym urządzeń i infrastruktury, o których mowa w ust. 1a, wyłącznie, jeżeli ich umieszczenie spowodowałoby zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, naruszenie wymagań wynikających z przepisów odrębnych lub miałoby doprowadzić do utraty uprawnień z tytułu gwarancji lub rękojmi w zakresie budowy, przebudowy lub remontu dróg. Skoro zatem dla urządzeń niezwiązanych z drogami potrzebna jest decyzja o lokalizacji (zezwolenie) zarządcy drogi – to decyzja taka nie jest potrzebna w sytuacji, gdy chcemy w pasie drogowym lokalizować „kabel” i urządzenia służące do obsługi ruchu drogowego.
Pozostaje jeszcze do rozważenia kwestia korzystania przez Inwestora z „cudzej własności”. Zgodnie z przepisem art. 22 ust 1 ustawy o drogach publicznych: Zarząd drogi sprawuje nieodpłatny trwały zarząd gruntami w pasie drogowym. Dodatkowo przepis art. 22 ust. 2 tejże ustawy stanowi, że: Grunty, o których mowa w ust. 1, zarząd drogi może oddawać w najem, dzierżawę albo je użyczać, w drodze umowy, na cele związane z potrzebami zarządzania drogami, ruchu drogowego lub obsługi użytkowników ruchu, a także na cele instalacji urządzeń, o których mowa w art. 20g ust. 1. Zarząd drogi pobiera z tytułu najmu lub dzierżawy opłaty w wysokości ustalonej w umowie. Przepisów art. 43 ust. 2 pkt 3 i art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami nie stosuje się.
Trzeba także pamiętać o regulacji wynikającej z art. 40 ustawy o drogach publicznych. Zgodnie z ust. 1. Zajęcie pasa drogowego na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg, wymaga zezwolenia zarządcy drogi, wydanego w drodze decyzji administracyjnej – zezwolenie nie jest wymagane w przypadku zawarcia umowy, o której mowa w art. 22 ust. 2, 2a lub 2c.
2. Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, dotyczy:
1) prowadzenia robót w pasie drogowym;
2) umieszczania w pasie drogowym urządzeń infrastruktury technicznej niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego;
3) umieszczania w pasie drogowym obiektów budowlanych niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego oraz reklam;
4) zajęcia pasa drogowego na prawach wyłączności w celach innych niż wymienione w pkt 1-3.
2b. W przypadku gdy właściwy organ nie wyda decyzji, o której mowa w ust. 1, w odniesieniu do infrastruktury telekomunikacyjnej i decyzji, o której mowa w ust. 2a, w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku, organ wyższego stopnia, a w przypadku braku takiego organu – organ nadzorujący, wymierza temu organowi, w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie, karę pieniężną w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki.
3. Za zajęcie pasa drogowego pobiera się opłatę.
4. Opłatę za zajęcie pasa drogowego w celu, o którym mowa w ust. 2 pkt 1 i 4, ustala się jako iloczyn liczby metrów kwadratowych zajętej powierzchni pasa drogowego, stawki opłaty za zajęcie 1 m2 pasa drogowego i liczby dni zajmowania pasa drogowego, przy czym zajęcie pasa drogowego przez okres krótszy niż 24 godziny jest traktowane jak zajęcie pasa drogowego przez 1 dzień.
15. Zajmujący pas drogowy jest obowiązany zapewnić bezpieczne warunki ruchu i przywrócić pas do poprzedniego stanu użyteczności w określonym terminie.
Reasumując, bardzo wiele zależy w omawianym przypadku od technologii wykonywanych robót – czy będzie to budowa kanału technologicznego, czy tylko ułożenie kabla telekomunikacyjnego i wykonanie niewielkich przewiertów (przepustów) pod drogą krajową. W pierwszym przypadku konieczne jest dokonanie zgłoszenia robót budowlanych poprzedzonego uzyskaniem zgody na zajęcie pasa drogowego (a najlepiej zawarciem umowy użyczenia pasa drogowego w trybie art. 22 ust. 2 ustawy o drogach publicznych). W drugim przypadku wystarczające w świetle przytoczonych przepisów jest uzyskanie zgody (decyzji administracyjnej) wydanej przez GDDKiA na zajęcie pasa drogowego na czas budowy (instalacji) okablowania i urządzeń związanych z zarządzaniem ruchem drogowym.